1. WARTOŚĆ HISTORYCZNA
Ulica Ząbkowska to dawny historyczny trakt, prowadzący do wsi Wola Ząbkowska, zwanej w XVIII stuleciu Ząbkami - stąd jej nazwa. W XVIII wieku, do 1791 roku nazywana Brukowaną. W okresie tym, przy ulicy stało około 20 drewnianych domów. W połowie XIX stulecia, Ząbkowska zabudowana już była całkowicie (do linii obecnej ul. Markowskiej) drewnianymi domami frontowymi krytymi gontem i oficynami oraz spichrzami i komórkami.

Wielki pożar Pragi w czerwcu 1868 roku, zniszczył całkowicie zabudowę ulicy, stając się zarazem punktem zwrotnym w dziejach Ząbkowskiej i początkiem dynamicznego ruchu budowlanego. Magistrat wypłacał właścicielom posesji odszkodowania jedynie pod warunkiem wznoszenia na miejscu budynków drewnianych domów murowanych, maksymalnie jednopiętrowych. Nowa zabudowa Ząbkowskiej powstała więc niemal w tym samym czasie, tj. w latach 1868-71, a nie - jak do niedawna sądzono - "w końcu XIX i na początku XX wieku".

Najstarszy zachowany zabytek ul. Ząbkowskiej, to kamienica nr 14, wzniesiona jeszcze przed pożarem, tj. w latach 1865-66. Kamienica nr 7 powstała w końcu lat siedemdziesiątych XIX wieku, dom nr 9 - w latach 1869-70, dom nr 11 - w latach 1868-69, dom nr 13 - w latach 1868-70.

Opisywany odcinek Ząbkowskiej ma szczególną wartość z punktu widzenia historii Pragi: znajduje się tam grupa najstarszych murowanych domów, jakie przetrwały na terenie tej dzielnicy. Wspomniane kamieniczki są bezcennymi reliktami XIX-wiecznej zabudowy podmiejskiej, poprzedzającej wkroczenie na Pragę wielkomiejskiej zabudowy czynszowej w pierwszych latach XX wieku.

Należy również podkreślić wyjątkową wartość tego odcinka Ząbkowskiej z punktu widzenia historii architektury Warszawy: na krótkim odcinku ulicy pomiędzy Targową a Brzeską zachowały się przykłady obrazujące wszystkie etapy ewolucji warszawskiej kamienicy i jej zabudowy podwórzowej w okresie 1865-1939 - od podmiejskiego parterowego domu nr 14, poprzez wielkomiejską kamienicę czynszową (dom nr 2) aż po czynszówkę z lat trzydziestych XX wieku (dom nr 16).

Historia ulicy Ząbkowskiej związana jest też ściśle z dziejami warszawskiej społeczności żydowskiej.
Żydzi mieszkali na terenie Pragi od połowy XVIII wieku. W 1775 roku powstała na prawym brzegu Wisły gmina żydowska. U schyłku XVIII stulecia osadnictwo żydowskie skupiło się wokół folwarku Szmula Jakubowicza Zbytkowera (potomkiem Zbytkowera był m.in. Henn Bergson (1859-1941) - wybitny filozof i pisarz, laureat nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1927 r.).
W 1794 roku około 20 procent ludności Pragi stanowili Żydzi, którzy aktywnie włączyli się do walk Insurekcji.

W pierwszej połowie XIX wieku ludność żydowska Pragi wzrastała liczbowo szybciej od ludności innych wyznań - w 1834 r. Żydzi stanowili 43 procent ludności Pragi, podczas gdy w Warszawie lewobrzeżnej, w tym samym czasie - 23 procent ("Dzieje Pragi" 1970, s. 168). Fakt ten znalazł odzwierciedlenie w sposobie użytkowania poszczególnych nieruchomości ul, Ząbkowskiej, Oto przykład: w 1864 roku na dziedzińcu posesji Hersza Szlema i Lemela Jarbluma przy ul. Ząbkowskiej 11, wzniesiona została niewielka drewniana budowla, określona w oszacowaniu nieruchomości jako "kuczki", czyli stałe pomieszczenie służące właścicielom posesji w okresie Święta Szałasów.

Od końca XIX wieku do października 1940 roku, rejon Pragi z ul. Ząbkowską jako centralną arterią, był drugim co do wielkości (po Dzielnicy Północnej i Nalewkach) skupiskiem warszawskich Żydów. Ząbkowską, nazywana przed 1939 rokiem "Nalewkami Pragi", była głównym ośrodkiem żydowskiego handlu, drobnej wytwórczości i rzemiosła. Żydzi stanowili w latach trzydziestych XX wieku około 45-50 procent ogółu mieszkańców opisywanego rejonu Pragi.
W kamienicach nr 7, 11 i 12 znajdowały się domy modlitwy. Dwie sale domu modlitwy z reliktami dekoracji naściennych odkryto w czerwcu 2000 r. w oficynie kamienicy przy ul. Ząbkowskiej 11.

Opisywany rejon Pragi jest dziś jedyną zachowaną - w sensie materialnego dziedzictwa - żydowską dzielnicą Warszawy. Dla stolicy ma tak doniosłe znaczenie, jak Kazimierz dla Krakowa. Podobnie też, jak krakowski Kazimierz wymaga natychmiastowych działań rewaloryzacyjnych.

Biorąc pod uwagę fakt, że międzywojenna Warszawa była do 1939 roku największym w Europie i drugim - po Nowym Jorku - skupiskiem Żydów w skali światowej, główna arteria jedynej zachowanej w Warszawie dzielnicy żydowskiej, powinna być otoczona szczególną opieką, a jej zabytki objęte ścisłym nadzorem konserwatorskim i programem stopniowo dokonywanej rewaloryzacji.


2. WALORY ESTETYCZNE
Wskazując na estetyczne walory ulicy, mamy na uwadze wygląd jej pierzei, wartość wnętrz podwórzowych i zachowaną nawierzchnię.
Obecnie tylko załączona fotografia z 1918 roku uzmysławia nam, jak wiele uroku może mieć opisywany odcinek Ząbkowskiej po rewaloryzacji kamienic i wyremontowaniu nawierzchni z granitowej kostki.

Istotną zaletą ulicy jest fakt jej przebiegu po lekkim luku (analogicznie, jak w przypadku Nowego Światu), dzięki czemu elewacje kamieniczek nieparzystej strony - po odtworzeniu wystrojów fasad i rekonstrukcji balkonów - będą dobrze wyeksponowane.
Wnętrza podwórzowe ul. Ząbkowskiej tworzą fragment interesującej przestrzeni miejskiej poprzez fakt zróżnicowania zabudowy, kryjącej się za budynkami frontowymi.

W przypadku kamienicy nr 2 mamy np. typowe podwórze - "studnię", w przypadku domu nr 3 - różnorodną, nawarstwiającą się chronologicznie zabudowę (oficyny, stajnia, ściana szczytowa kamienicy przy ul. Targowej 62); w przypadku domu nr 11 - dziedziniec obudowany oficynami jak w typowej warszawskiej czynszówce, przy jednoczesnej niewielkiej wysokości oficyn, Głównym atutem podwórza domu przy Ząbkowskiej 13 jest z kolei malownicza elewacja podwórzowa tej kamienicy z drewnianą galerią, z której prowadzą wejścia do mieszkań na piętrze.

Różnorodność wnętrz podwórzowych, zróżnicowanie wysokości i charakteru znajdującej się tam zabudowy, zwiększa ich atrakcyjność przy wykorzystaniu np. dla tworzenia pasaży handlowych, ogródków kawiarnianych lub galerii eksponujących oraz sprzedających dzieła sztuki. Konieczne jest wyremontowanie i zachowanie autentycznej nawierzchni ul. Ząbkowskiej (kostka granitowa, relikt szyn tramwajowych, podjazdy bramne i krawężniki) oraz zainstalowanie właściwego oświetlenia na tym odcinku ulicy (latamie-pastorały w identycznej formie i o identycznej wysokości, jak na ul. Floriańskiej). Nawierzchnia ulicy i posadzka wnętrz podwórzowych jest bardzo ważnym elementem, współtworzącym klimat dawnej przestrzeni miejskiej.


3. POSTULOWANY ZAKRES OCHRONY PRAWNEJ
W rejestrze zabytków powinien znajdować się odcinek nawierzchni ul.Ząbkowskiej (tzw. "świadek"), położony między posesjami nr 3 i 13. Dotyczy to nawierzchni jezdni z kostki granitowej wraz z reliktami szyn tramwajowych, a także granitowych krawężników i podjazdów bramnych. Zachowanie nawierzchni wiąże się oczywiście z koniecznością jej gruntownego wyremontowania (usunięcie dziur, przełożenie i uzupełnienie kostki).

Postulujemy wpisanie do rejestru zabytków następujących budowli na rozpatrywanym odcinku:
a). Ząbkowska 3: kamienica frontowa z prawą oficyną, budynek dawnej stajni i oficyna w podwórzu;
b). Ząbkowska 11: kamienica frontowa wraz z oficynami okalającymi podwórze, mieszczącymi dwie sale żydowskiego domu modlitwy z zachowanymi reliktami dekoracji naściennych. Dla układu wnętrz modlitewni i dekoracji naścicnnych proponujemy odrębny wpis do rejestru zabytków;
c). Ząbkowska 13: tylko kamienica frontowa;
d). Ząbkowska 14: tylko kamienica frontowa.

Pozostała zabudowa - tak kamienice, jak i oficyny, może być chroniona w ramach strefy ochrony konserwatorskiej oraz na podstawie wytycznych, formułowanych w poszczególnych przypadkach przez Mazowieckiego Konserwatora Zabytków.


4. ODCIĄŻENIE KOMUNIKACYJNE
Postulujemy bezwzględne wycofanie z omawianego odcinka ulicy wszelkich ciężarówek, śmieciarek kursujących do spalarni odpadów oraz TIR-ów. Pojazdy te są nie tylko uciążliwe, lecz przede wszystkim niebezpieczne dla zabytkowych budowli, gdyż wywołują wstrząsy i wibracje, powodujące osiadanie budynków i pękanie ścian. To właśnie intensywny ruch TIR-ów spowodował widoczne "zapadnięcie się" nawierzchni Ząbkowskiej, posunięte do tego stopnia, że szyny tramwajowe znalazły się nad poziomem wgniecionej nawierzchni ulicy.

Proponujemy, by ciężarówki jadące ku Targowej, skręcały z Ząbkowskiej w Markowską, dojeżdżały do Kijowskiej, a następnie Kijowską do Targowej. Objazd ten jest konieczny z punktu widzenia ochrony zabytkowych kamienic, znajdujących się w rejonie Ząbkowskiej i Brzeskiej.


5. PROJEKT REWALORYZACJI I ZAGOSPODAROWANIA POSZCZEGÓLNYCH POSESJI

A. STRONA PARZYSTA.

Ząbkowska 2.
- Kamienica czteropiętrowa, z narożnikiem zaakcentowanym kopułą zwieńczoną iglicą zakończoną kulą. Wzniesiona w latach 1913-14. Należy odtworzyć pierwotny wygląd fasady (wg fotografii z 1918 roku, zbiory MHW, nr inw. 18041) i zastąpić proste, spawane balustrady balkonów stylizowanymi. Remontowi kapitalnemu powinien zostać poddany budynek frontowy z oficyną. Proponujemy pozostawienie funkcji mieszkalnej. Parter, ewentualnie także pierwsze piętro - postulowana adaptacja dla celów handlowo-usiugowych.

Ząbkowska 4.
- Kamienica czteropiętrowa. Wzniesiona w końcu XIX wieku. Obecny kształt uzyskała około 1910 roku. Należy wykonać wystrój fasady (stylizacja) i stylizowane balustrady balkonów. Propozycja zagospodarowania - jak wyżej. Oficyny przeznaczyć do remontu i stałej adaptacji.

Ząbkowska 6.
- Kamienica czteropiętrowa. Wzniesiona na początku XX wieku. Należy wykonać wystrój fasady (stylizacja) i stylizowane balustrady balkonów. Propozycja zagospodarowania - jak wyżej. Oficyny przeznaczyć do remontu i stałej adaptacji.

Ząbkowska 8/10.
- Pusty plac, przeznaczony pod zabudowę związaną z modernizowanym Bazarem Różyckiego. Wysokość nowego obiektu w linii ulicy nie powinna przekroczyć gabarytu kamienic nr 2-6. Projekt elewacji nowego obiektu powinien uzyskać akceptację Mazowieckiego Konserwatora Zabytków.

Ząbkowska 12.
- Kamienica trzypiętrowa z dachem mansardowym, wzniesiona w końcu XIX wieku. Oficyny: wschodnia i południowa. Konieczne wykonanie elewacji i odtworzenie zerwanych balkonów. Dom frontowy, wschodnia oficyna i jej fragment przylegający do południowej granicy działki powinny być poddane remontowi kapitalnemu. Oficyna południowa musi ulec wyburzeniu ze względu na fatalny stan techniczny. Proponujemy utrzymanie funkcji mieszkalnej obiektu, z handlem i usługami w parterze. Na miejscu wyburzonej oficyny postulujemy wzniesienie nowego, wyższego obiektu, przeznaczonego dla celów komercyjnych, zwracającego inwestorowi przynajmniej część poniesionych kosztów. Wysokość obiektu i elewacja powinny uzyskać akceptację Mazowieckiego Konserwatora Zabytków. Przed 1939 rokiem w kamienicy znajdowało się pomieszczenie żydowskiego domu modlitwy. Przed remontem kapitalnym należy sprawdzić, czy w obiekcie nie zachowały się relikty malowideł naściennych. Należy zachować partię murów oficyny południowej z kapliczką wykonaną l sierpnia 1943 roku.

Ząbkowska 14.
- Kamienica Elżbiety Barbary Podbielskiej, wzniesiona w latach 1865-66. Najstarszy murowany dom spośród zachowanych na ul. Ząbkowskiej. Obiekt parterowy; obecnie własność prywatna. Za budynkiem - pusty plac. Postulujemy remont obiektu i przywrócenie pierwotnego wystroju elewacji. Możliwa adaptacja poddasza i wykonanie facjat. Postulowane przeznaczenie: w całości funkcja handlowo-usługowa, jak obecnie. Istnieje możliwość zabudowania obszernej, pustej części działki, co zapewni przyszłemu inwestorowi opłacalność remontu zabytkowego budynku frontowego. Na tyłach obiektu może zostać wprowadzona znaczna kubatura, z przeznaczeniem dla celów komercyjnych. Projekt powinien uzyskać akceptację Mazowieckiego Konserwatora Zabytków.

Ząbkowska 16.
- Kamienica czteropiętrowa, wzniesiona w latach trzydziestych XX wieku. Postulujemy remont kapitalny i utrzymanie obecnej funkcji mieszkalnej, z usługami i handlem w parterze.

B. STRONA NIEPARZYSTA.

Ząbkowska l.
- Obecnie pusty plac, na którym do 1938 roku stał XVIII- wieczny drewniany dwór Korzeniewskiego, kryty łamanym gontowym dachem oraz parterowa, drewniana budowla zwana "domem z podcieniami" (załączamy fotografię). Działka jest na tyle wąska, że wprowadzenie tu zabudowy mieszkalnej lub biurowej jest nieopłacalne. Proponujemy wzniesienie rekonstrukcji dworu i "domu z podcieniami" w technologii współczesnej (obiekty Ucowane drewnem; technologia stosowana np. w rezerwacie architektonicznym w Trokach na Litwie). W zrekonstruowanych obiektach proponujemy zlokalizować Karczmę Praską - restaurację serwującą tradycyjne warszawskie specjały.

Ząbkowska 3.
- Kamienica dwupiętrowa z oficyną, stajnia i oficyna zamykająca podwórze. Obiekt wzniesiony dla Władysława Sikorskiego w latach 1890-91. Cala zabudowa na terenie posesji powinna być przeznaczona do remontu kapitalnego i adaptacji stałej. Znakomity przykład nawarstwiania się zabudowy o różnym przeznaczeniu na podwórzu posesji. Dla domu frontowego proponujemy utrzymanie funkcji mieszkalnej, ewentualnie przeznaczenie całości na siedzibę biur lub placówek o charakterze usługowym. Stajnię i oficynę w podwórzu proponujemy przeznaczyć dla celów usługowo-handlowych. Kamienica frontowa wymaga rekonstrukcji wystroju fasady na postawie fotografii H. Poddębskiego z 1919 roku. (IS PAN, sygn. 24543). Więźba konstrukcji dachowej do konserwacji i zachowania. Istnieje możliwość wprowadzenia dodatkowej kubatury dla celów komercyjnych w części posesji przylegającej do ściany szczytowej kamienicy przy ul. Targowej 62.

Ząbkowska 5.
- W pierzei ulicy postulujemy wzniesienie dwukondygnacyjnego pawilonu handlowo-usługowego, będącego rekonstrukcją parterowej kamieniczki z facjatami, pochodzącej z 1870 roku, rozebranej około 1965 roku. Technologia analogiczna, jak w przypadku zrekonstruowanych obiektów przy Ząbkowskiej 17 i 19 (w tym przypadku rekonstrukcja całej bryły; załączamy fotografię). Odtworzenie obiektu będzie kolejnym krokiem na drodze ku przywracaniu tożsamości kulturowej ul. Ząbkowskiej. Pozwoli też na wyeksponowanie daty "1890", znajdującej się na ścianie szczytowej kamienicy nr 3. Oficyny w podwórzu - lewa i prawa, pochodzące z 1932 roku powinny być poddane remontowi i adaptacji stałej; postulowane utrzymanie funkcji mieszkalnej. Oficyna zamykająca podwórze - postulowana adaptacja stała ; proponowane przeznaczenie - handel i usługi.

Ząbkowska 7.
- Obiekt wzniesiony w końcu lat siedemdziesiątych XIX wieku jako budynek dwupiętrowy, nadbudowany dwiema kondygnacjami około 1910 roku. Postulujemy remont kapitalny, wymianę stropów, odtworzenie dekoracji fasady i balkonów na podstawie fotografii z 1918 roku (załączamy kopię). Postulujemy utrzymanie funkcji mieszkalnej, z handlem i usługami w parterze. Proponujemy remont kapitalny lewej (zachodniej) oficyny dla celów mieszkalnych, z umiejscowieniem handlu i usług w parterze. W związku z katastrofalnym stanem technicznym, proponujemy rozebranie oficyny prawej (wschodniej) i pozostałości oficyn zamykających podwórze od północy. Pożądana jest rekonstrukcja tych oficyn jako obiektów wyższych (w gabarycie trzech kondygnacji). Zrekonstruowane oficyny proponujemy przeznaczyć dla celów handlowych i usługowych. Przed 1939 rokiem, w lewej oficynie, na parterze, znajdowała się sala żydowskiego domu modlitwy (obecnie - mieszkanie prywatne). Przed remontem kapitalnym należy sprawdzić, czy nie zachowały się tam relikty malowideł naściennych.

Ząbkowska 9.
- Kamienica piętrowa, wzniesiona w latach 1869-70. Poddasze mieszkalne, doświetlone facjatami. Około 1948 roku nadbudowana pełną kondygnacją, licowaną drewnem. Ze względu na katastrofalny stan techniczny (całkowicie zlasowana cegła, spękanie murów i przemieszczenia partii murów fasady), proponujemy obiekt zinwentaryzować, rozebrać i wykonać jego rekonstrukcję zgodną ze stanem z 1918 roku (fotografia w załączeniu). Niezbędna jest także rekonstrukcja bramy targowiska, widocznej na zdjęciu z 1918 roku, pochodzącej z około 1902 roku, wraz z parterową przybudówką. Po rekonstrukcji, całość (tj. dom frontowy z facjatami i przybudówkę) proponujemy przeznaczyć dla celów handlowo- usługowych. Na tyłach kamienicy znajduje się obszerny plac, na którym inwestor będzie mógł wznieść budowlę o znacznej kubaturze, przeznaczoną dla celów komercyjnych, rekompensującą koszty rekonstrukcji budowli frontowych i niedogodność ograniczonych zysków, spowodowanych niewielką ich kubaturą. Na tyłach odtworzonej zabudowy należy dopuścić możliwość wzniesienia wysokiego obiektu (lub kompleksu obiektów) o maksymalnym gabarycie 8-9 kondygnacji. Projekt nowej budowli powinien uzyskać akceptację Mazowieckiego Konserwatora Zabytków.

Ząbkowska 11.
- Kamienica piętrowa, wzniesiona w latach 1868-69 oraz oficyny okalające podwórze, ukończone w 1880 roku. Dom frontowy pierwotnie z poddaszem mieszkalnym, doświetlonym facjatami. W 1948 roku nadbudowany pełną murowaną kondygnacją. Jeden z najcenniejszych obiektów zabytkowych w skali Pragi. W oficynie (parter), zachowane dwie sale żydowskiego domu modlitwy z reliktami dekoracji naściennych. Postulujemy rewaloryzację domu frontowego (odtworzenie wystroju fasady wg fotografii z 1918 roku - załączamy kserokopię) oraz remont kapitalny oficyn. Dla całości zabudowy proponowana funkcja mieszkalna oraz handel i usługi w parterze, a także kawiarnia w części parterowej, z możliwością urządzenia ogródka kawiarnianego na podwórzu posesji w sezonie letnim. Dwie sale domu modlitwy, po odrestaurowaniu dekoracji naściennych, proponujemy przeznaczyć dla celów muzealnych (stalą ekspozycja, poświęcona ukazaniu historii społeczności żydowskiej na Pradze od połowy XVIII wieku do 1940 roku).

Ząbkowska 13.
- Kamienica piętrowa, wzniesiona w lalach l968-70. Elewacja podwórzowa z drewnianą galerią. Obiekt o szczególnej wartości architektonicznej i historycznej, unikatowy w skali Pragi. Postulujemy remont kapitalny obiektu i rewaloryzację zachowanego wystroju fasady. Uważamy, że budynek ten powinien być wykorzystany przez galerie wystawiające oraz sprzedające dzieła sztuki oraz przez antykwariaty. W kamienicy powinna nadal funkcjonować galeria "Stara Praga", prowadząca od dwudziestu lat renowację i sprzedaż mebli - antyków. W części podwórzowej postulujemy zmianę elewacji budynku dawnej stajni, zlokalizowanej przy zachodniej granicy posesji. Proponujemy wyburzenie obiektu położonego wzdłuż granicy wschodniej, co da możliwość wzniesienia oficyny, będącej zarazem budynkiem frontowym od ul. Brzeskiej. Obiekt ten powinien być przeznaczony dla celów komercyjnych; maksymalna wysokość - cztery kondygnacje.


6. Przyszłość Starej Pragi

Ulica Ząbkowska - symbol starej warszawskiej Pragi, stoi u progu wielkich przemian. Oddanie do użytku Mostu Świętokrzyskiego podnosi znacznie atrakcyjność Pragi dla inwestorów. W tej sytuacji koniecznym staje się przemyślane działanie, które połączy modernizacje historycznego centrum Pragi z zachowaniem tożsamości kulturowej dzielnicy i rewaloryzacją zabytkowych kamienic. Jesteśmy przekonani, ze inwestowanie w remonty zabytkowych budowli jest nie tylko pięknym ukłonem w stronę tradycji, lecz również opłacalnym przedsięwzięciem, które może przynieść wymierne zyski po zrealizowaniu ekskluzywnej dzielnicy na terenie Portu Praskiego. Krótki, opisany wyżej odcinek Ząbkowskiej, z zachowaną dawną nawierzchnią i odnowionymi kamienicami, powinien stać się atrakcją dla turystów i wizytówką przywróconej do życia XIX-wiecznej Pragi - praską starówką.

Przybysz będzie miał możliwość odwiedzenia restauracji, kawiarni, galerii oraz licznych sklepów. Zaproponowany program przewiduje dominację funkcji handlowych i usługowych w skali rewaloryzowanego odcinka Ząbkowskiej. Sklepy, punkty usługowe, księgarnie i antykwariaty, powinny znaleźć swoje miejsce nie tylko w domach frontowych, lecz także w oficynach, gdzie można je lokować zarówno w parterach, jak i na wyższych kondygnacjach. Stylizowane szyldy i bogactwo reklam, wprowadzą zwiedzającego w atmosferę sklepików i warsztatów rzemieślniczych Pragi przełomu XIX i XX w. Takiemu celowi służyć może znakomicie zabudowa, otaczająca np. podwórza kamienic nr 2, 4, 6, oraz 3 i 11. Istniejący przejazd bramny w oficynie domu nr 11 umożliwi w przyszłości stworzenie pasażu handlowego, łączącego tę posesję z budynkami nr 9 i 13.
Spośród 12 posesji objętych rewaloryzacją, cztery będą zapewne wymagały remontu za fundusze Gminy Centrum (obiekty nr 2, 4, 6, i 16). W pozostałych przypadkach, konieczne będzie ogłaszanie przetargów, na których inwestorzy kupować będą po jednej lub dwóch scalonych ze sobą posesjach. Puste place (na tyłach posesji nr 9, 11 lub 14) i możliwość nadbudowy oficyn (np. posesje nr 7, 12 i 13) pozwolą inwestorom na wprowadzenie nowych kubatur, przynoszących zyski.
Zaletą jest w tym przypadku także niewielki gabaryt zabytkowych domów (obiekty piętrowe lub dwupiętrowe), gdyż ilość zamieszkujących je rodzin, którym inwestor musi zapewnić mieszkania, jest niewielka.

Proponujemy wykorzystać na szerszą skalę inicjatywę kupców i handlowców, posiadających w piętrowych oficynach i dawnej stajni (Ząbkowska nr 3 i 5) sklepy i hurtownie. O ile nam wiadomo, handlowcy są zwykle gotowi - w zamian za gwarancję wieloletniej dzierżawy - odnowić te obiekty i utrzymać je w należytym stanie technicznym, co często jest jedynym ratunkiem dla niewielkich budowli, z trudem znajdujących nabywców na przetargach.

Często również fundacje lub średnie firmy, poszukują obiektów o niewielkiej kubaturze, by urządzić tam swoje biura. Apelujemy do władz Pragi-Północ, by umożliwiły i ułatwiły podejmowanie takich działań. Wtedy np. jedna, dwupiętrowa kamienica może zostać wyremontowana wspólnie przez dwie firmy, które urządzą tam swoje siedziby.

Od władz Warszawy i Zarządu Dzielnicy Praga-Pótnoc oczekujemy powołania zespołu d.s. rewaloryzacji ul. Ząbkowskiej z udziałem Mazowieckiego Konserwatora Zabytków oraz promowania idei rewaloryzacji tej ulicy jako centrum praskiej starówki - zarówno wśród polskich, Jak i zagranicznych inwestorów. Oczekujemy również zobligowania administracji domów komunalnych, do prowadzenia na bieżąco prac zabezpieczających, wstrzymujących proces dekapitalizacji zabytkowych kamienic do czasu rozpoczęcia ich remontów.



Autorstwo Projektu:
- Stowarzyszenie Zespół Opiekunów Kulturowego Dziedzictwa Warszawy ZOK
- Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie
- Towarzystwo Opieki nad Zabytkami
- Miasto Historia Pro Futuro